Fien Veldman (1990) is schrijver. In 2021 won ze de Joost Zwagerman Essayprijs en in april debuteerde ze met de opmerkelijke roman Xerox. “Mijn moeder heeft mijn roman twee keer gelezen. Ze zei dat ze eerste keer vaak hardop moest lachen, maar bij de tweede keer dacht: ‘Het is eigenlijk toch niet zo grappig. Het is eigenlijk heel erg!'”
In Xerox werkt een in het verhaal naamloze jonge vrouw op een klantenservice van een enigszins mistig start-upbedrijfje. Ze is verantwoordelijk voor het printen en heeft een hechte relatie met haar printer (de Xerox uit de titel), tegen wie ze eindeloos praat en aan wie ze haar diepste geheimen toevertrouwt. “Ik heb zelf lang bij verschillende klantenservices gewerkt en bij eentje moest ik veel printen. Voor mijn personage is haar printer bijna een soort therapeut.”
Xerox is geestig en naargeestig tegelijkertijd. In de ‘biechten’ van de hoofdpersoon aan haar printer komen we meer te weten over haar jeugd. “Ik was al lang bezig met het idee van sociale ongelijkheid en hoe je sociale achtergrond ontgroeit, en of dat überhaupt wel mogelijk is. Daar gaat Xerox over en mijn essay dus ook, maar dan op een bijna journalistieke manier.”
Fien groeide grotendeels bij haar alleenstaande moeder op. “We hadden het niet breed, maar ik ben geen klassiek bijstandskind. Mijn moeder werkte, had de zorg voor drie kinderen.”
Fien Veldman woont tegenwoordig in Amsterdam, maar groeide op in Leeuwarden. “Ik voelde me niet bedreigd, maar het was wel een onveilige en gewelddadige omgeving. Zo rond de eeuwwisseling werd dat achterstandswijk genoemd. Mensen die mij interviewen noemen mij wel eens een succesverhaal, omdat ik in zo’n wijk ben opgegroeid en nu een boek heb geschreven, maar zo zie ik mezelf helemaal niet.”
Toen ze elf was behaalde Fien een goede Citoscore. “Ik kon toen naar het gymnasium. Dat was een ongebruikelijke stap in mijn omgeving. Ik vond leren leuk, maar voelde me daar in het begin niet echt op mijn plek. Het was een cultuurschok. Er waren daar veel typische gymnasiumkinderen. Een klasgenoot zei over mijn familie: ‘Jullie zijn de armste mensen die ik ken.’ Uiteindelijk maakte ik daar een paar vrienden.”
Je zou de ‘kantoorhorror’ van Xerox kunnen lezen als een kort en bondige eenentwintigste-eeuwse versie van de klassieke kantoorroman Het bureau van J.J. Voskuil. “Voskuil is heel grappig. Hij beschrijft de werkcultuur op een kantoor en hoe die de norm stelt waaraan elke werknemer zich dan maar moet voegen. Voskuils Maarten Koning en mijn personage kunnen daar totaal niet aan voldoen.”
Xerox bestaat uit vier grote hoofdstukken, waarvan het derde wordt verteld door de printer zelf. “Om het verhaal te kunnen vertellen had ik een alwetende instantie nodig, die ook in de ziel kon kijken van de andere personages. Toen dacht ik: hoe zou die printer over ze denken?”
Fien Veldman – Xerox
Atlas Contact – €22,99
