Bij vakbond FNV komen veel klachten binnen over veiligheid op de werkvloer. De bond helpt mee met protocollen. Vice-voorzitter Kitty Jong: “Onbegrijpelijk als een werkgever een mondkapje verbiedt.”
Het callcenter van vakbond FNV heeft het druk. Veiligheid op het werk is sinds de corona-crisis, nog meer dan anders, een van de top drie onderwerpen. Er zijn honderden klachten over binnengekomen. Uit een rondgang van de bond langs diverse sectoren bleek onlangs dat een miljoen mensen kans loopt op corona-besmetting vanwege onveilige situaties op het werk, nog los van de zorg. Begin april heeft de FNV over onveilige situaties in de zorg een brandbrief aan het ministerie van VWS gestuurd.
FNV-vicevoorzitter Kitty Jong: “Er is veel onrust over, sinds de uitbraak van de crisis, maar we krijgen altijd al vragen hierover. In de zorg komt onveilig werk sowieso vaak voor. Afgelopen dinsdag 28 april was het International Workers Memorial Day. Wereldwijd overlijden vier miljoen mensen jaarlijks door ongevallen of blootstelling aan gevaarlijke stoffen op het werk. In Nederland zijn dat er 4.100. Nu komt corona daar nog bij, mensen lopen het ook op de werkvloer op. Daar maken wij ons zorgen over, over die miljoen mensen uit onze rondgang. En dan hebben we de 1,3 miljoen zorgmedewerkers niet meegeteld.”
De FNV maakt zich ook zorgen over de veiligheidsprotocollen (richtlijnen hoe werknemers veilig kunnen werken) die nu moeten worden vastgesteld voor bedrijfstakken, zegt ze. Hierover is de bond nu in gesprek met de ministeries van VWS, EZ en SZW. Er wordt gewoon doorgewerkt in bijvoorbeeld de distributiecentra (61.800 mensen), bij de postsortering (62.300 mensen), in de transport en logistiek (285.000) en in de land- en tuinbouw. Arbeidsmigranten en flexwerkers zijn het meest kwetsbaar, aldus Jong. “Als ik kijk naar de distributiecentra. Als je daar de arbeidssituatie echt veilig wilt maken, dan is er meer nodig dan handen wassen en beschermingsmiddelen als mondkapjes. Bedrijven moeten de productienormen naar beneden bijstellen. Als een bedrijf nu dezelfde productienormen wil halen, betekent het gewoon dat mensen onveilig werken.” In de distributiecentra, doorgaans niet ingericht op 1,5 meter afstand houden, werken veel migranten en uitzendkrachten. Veel van hen durven niets te zeggen over de werkomstandigheden uit angst hun baan kwijt te raken.
MONDKAPJE
De overheid heeft geen grip op het bedrijfsleven, zegt Jong. “Dat hebben we te danken aan vele jaren neoliberalisme, waarin de overheid de regulering van de markt uit handen heeft gegeven aan die markt zelf. Hoe kan het anno 2020 dat ieder jaar 4.000 mensen als gevolg van hun werk overlijden? Het antwoord is toch vooral dat de overheid zich heeft teruggetrokken, dat er bezuinigd is op de arbeidsinspectie, al wordt daar nu een inhaalslag gemaakt. Dat er veel aan bedrijven zelf is overgelaten, maakt de werkvloer er niet veiliger op.”
De FNV probeert nu in overleg met ministeries de regie terug te krijgen over de veiligheidsprotocollen. “In deze crisis is absoluut een regierol van de overheid nodig. Het kabinet begint daar nu oog voor te krijgen. Deze crisis legt de precaire flexibele arbeidsmarkt natuurlijk ongenadig bloot.” Met de ministeries bespreekt de FNV hoe de RIVM-richtlijnen het beste kunnen worden vertaald naar de werkvloer. Neem bijvoorbeeld de zorg. “Laat zorgpersoneel meedenken over hoe je de RIVM-richtlijnen het beste kunt toepassen. Volgens de RIVM-thuiszorg richtlijn zijn er bijvoorbeeld geen mondkapjes nodig in de thuiszorg. Daar vinden mensen iets van: ‘Ik verzorg kwetsbare ouderen, ik mag naar de supermarkt, mijn cliënten beginnen doodsbang te raken omdat ik soms met een mondkapje binnen kom. Kan die richtlijn niet worden aangepast zodat de werkgever die mondkapjes ook ter beschikking moet stellen’, vragen ze.” Jong vervolgt: “Zolang het RIVM zegt ‘het is niet nodig”, zegt de werkgever: ‘dus we doen het niet’. Dat heeft alles met kosten te maken. We zien ook dat de marktwerking in de zorg ook hierop zijn vat begint te krijgen. Er zijn thuiszorgmedewerkers die een mondkapje hebben en dan wordt het ze door de werkgever verboden te gebruiken. Onbegrijpelijk.”
VERLOF
De FNV is ook druk aan het meedenken over protocollen voor de 1,5 meter-afstand-economie straks, zegt ze. “Ik heb er begrip voor dat de contactberoepen nog niet weer kunnen gaan werken. Want zij kunnen geen 1,5 meter afstand houden, dus dan heb je veel beschermingsmiddelen nodig en die zijn er nog niet. Ik steun de lijn van het kabinet in dit geval volkomen. Als je te snel van start gaat zonder dat die bescherming in orde is, is de kans groot dat we in september een verlenging van de maatregelen krijgen. Terwijl ik ook de zorg van de ondernemers begrijp. In mijn straat zit een kroegje op de hoek, die mensen zijn ten einde raad.”
Dat de basisscholen 11 mei weer (deels) opengaan, maakt de situatie voor werkende ouders wel iets lichter, beaamt ze. 92 procent van de ouders met kinderen op de basisschool helpt met thuisonderwijs. Veertig procent van die ouders werkt thuis in de avonden en de weekenden door, blijkt uit onderzoek dat bureau Totta half april deed voor de FNV. In andere Europese landen kregen werknemers extra verlof vanwege de sluiting van scholen en kinderdagverblijven. “Wij kijken nu met het kabinet of er een fonds kan komen waaruit extra verlof kan worden bekostigd”, zegt Jong. “We zijn er absoluut op tegen als je met je werkgever in gesprek gaat over het inleveren van vakantiedagen, het is geen vakantie. Dat is een laatste redmiddel. Werknemers hebben veel meer calamiteitenverlof nodig. Aan de andere kant hebben werkgevers veel meer te maken met ziekteverzuim nu. Als je in een cruciaal beroep werkt en je man of kind is ziek, moet jij je ook ziek melden. Voor de werkgevers loopt die kostenpost op, dat zien wij ook. Dus pleiten wij voor extra geld om die werkgevers te kunnen compenseren, zodat ze ruimhartiger met dat verlof kunnen omgaan.”
De FNV heeft onlangs samen met CNV en VCP ook een brandbrief gestuurd aan het kabinet over knelpunten waar uitkeringsgerechtigden tegenaan lopen. Het kabinet moet snel maatregelen nemen om te voorkomen dat werklozen, arbeidsongeschikten of zieke werknemers in geldproblemen komen of hun rechten verliezen, vinden de bonden. “De vragen over re-integratietrajecten en loonsancties beginnen toe te nemen”, zegt Jong. Het UWV biedt nu minder ondersteuning en fysieke keuringen kunnen niet doorgaan. “Als je nu werkloos bent en je zit tegen het einde van de termijn aan, tegen de bijstand, dan vinden wij: stel dit uit. Verleng de ww. In deze tijd in de bijstand komen, wil je niemand aandoen.” Ook voor arbeidsongeschikten en zieken moet een oplossing komen, meent ze. “Keuringen voor de WIA gebeuren nu telefonisch, maar mensen moeten echt worden beoordeeld, dat kan momenteel niet. Werkgevers kunnen niet aan hun re-integratieverplichtingen voldoen. Daar moet echt coulance worden betracht. Aan de ene kant is het overmacht voor de werkgever, maar het kan niet zo zijn dat mensen hier financieel de dupe van worden.”
Wat de FNV ook dwars zit, vervolgt ze: “Er zijn nu drie regimes. Er is de gewone bijstand, de Tozo (tijdelijke regeling voor zzp’ers) en de bijzondere bijstand. We hebben ons hardop afgevraagd of het vanuit rechtsgelijkheid wel eerlijk is dat bepaalde groepen geen vermogenstoets etc krijgen en anderen wel, terwijl dit voor iedereen een zware tijd is. Als jij al lang in de bijstand zit, zijn dit extra zware tijden. Als je heel weinig geld hebt, zijn dit berezware tijden. Dan is menselijkheid nodig. Dat betekent wat mij betreft ook dat er nu geen sancties of verplichte tegenprestatie zouden moeten zijn. Mensen zijn aan het overleven. Maar dat is een stuk makkelijk met twee keer modaal en een huis met tuin dan als je in de bijstand zit met drie kinderen in een kamertje.”
Er zijn gemeenten die ook nu nog doorgaan met de tegenprestatie, zegt ze. “Mijn nachtmerrie is dat mensen met een verplichte tegenprestatie nu richting de asperges moeten omdat de arbeidsmigranten daar nu niet kunnen komen. Mij wordt verzekerd dat dit niet gebeurt, maar ik ben er niet gerust op.”
MINIMUMLOON
‘Niet klappen, maar lappen’, luidt een slogan voor hoger loon voor zorgpersoneel. FNV voert al een tijd actie voor een hoger minimumloon van 14 euro per uur. De cruciale beroepen zijn van oudsher niet de beste betaalde. “Rond een miljoen mensen uit de cruciale beroepen zit op of onder het minimumloon. Er is allang aangetoond dat dat geen leefbaar loon is. Mensen hebben het gewoon slecht. Er wordt nu gesproken over een bonus voor zorgmedewerkers, maar dat mag geen doekje voor het bloeden zijn. In ieder loongebouw zou het minimumloon naar 14 euro moeten worden verhoogd. Dan gaan vooral de beroepen die nu onze maatschappij overeind houden ervan profiteren. Er moeten nu structurele inkomensverbeteringen komen voor deze vitale beroepen.”
