Sander Heijne en Hendrik Noten hebben een missie met hun onlangs verschenen boek Fantoomgroei. Een boek dat volgens Volkskrant-columnist Bert Wagendorp de lezer woedend maakt, maar volgens de schrijvers ook hoop biedt. “We zijn dit boek gaan schrijven omdat we dingen willen veranderen.”
Wat is fantoomgroei?
“Aan het begin van deze crisis was ons land rijker dan ooit, tegelijkertijd is er bij de voedselbanken veel meer aanloop, zijn huizen niet meer te betalen voor mensen, zijn er tekorten aan leraren, aan zorg, aan capaciteit bij de politie. Wij dachten: hoe kunnen we het rijmen dat die economie groeit maar dat we tegelijkertijd overal op moeten bezuinigen, dat is heel tegenstrijdig. Op een gegeven moment kwamen we een grafiek tegen van Rabobank-economen. Die liet zien dat de economie veel harder groeit dan de gemiddelde inkomens. We zagen: er zit een groot gat tussen de economische groei en de welvaart van gewone mensen. Om dit fenomeen te kunnen duiden, hebben wij het woord fantoomgroei bedacht. Om te laten zien dat de economische groei waarvan gewone mensen niet profiteren een soort spookgroei is, niet tastbaar. Je kunt je afvragen: als mensen er niets aan hebben, waarom zou je dan de hele samenleving in het teken stellen van die groei.”
Want de ondertitel luidt: waarom we steeds harder werken voor steeds minder. Jullie vroegen je af waarom we dit met zijn allen accepteren.
“De afgelopen decennia hebben we elkaar steeds verteld: als die economie maar groeit krijgt iedereen het vanzelf beter. Het idee was altijd: als grote bedrijven kunnen groeien en de winsten toenemen, sijpelt dat vanzelf door naar alle geledingen in de samenleving, dan krijgen de minima het ook beter, want dan komen er meer banen en kunnen ze geld gaan verdienen. Wij laten zien dat dit een waanidee is. Vanaf de Tweede Wereldoorlog tot de jaren tachtig ging dit wel op, maar toen waren er meer maatregelen waardoor de welvaart eerlijker werd verdeeld. Vanaf de jaren tachtig nam de overheid stappen waardoor mensen veel moeilijker konden meeliften op die groei. We hebben daarna steeds voor maatregelen gekozen die de economie sneller deden groeien, maar wat heb je aan die groei als mensen er niets aan hebben. De helft van de bevolking maakt die groei niet evenredig mee.”
“Wij zeggen: ons land heeft steeds voor groei gekozen, maar nu we weten dat dit niet zinvol is, moet je andere keuzes durven maken. Je moet ervoor durven kiezen om bedrijven te dwingen betere lonen te gaan betalen. Door verhoging van het minimumloon, door niet iedereen in flexbaantjes te duwen en door meer mensen weer in dienst nemen. Dat zijn maatregelen die ervoor zorgen dat die fantoomgroei weer echte groei wordt. Zodat juist de onderkant van de samenleving veel meer gaat profiteren van de rijkdom, want Nederland is een rijk land. We zijn nog nooit zo rijk geweest, en veel mensen hebben niets aan die rijkdom omdat ze er geen toegang toe hebben. Dat willen wij veranderen.”
Jullie hebben echt een missie?
“We vinden het heel onrechtvaardig zoals het nu gaat. Het hele idee dat de economie moet groeien zodat mensen het beter krijgen, staat al veertig jaar niet ter discussie. We zijn vergeten dat dat een keuze is. De kiezers moeten zich minder laten afschepen met het oude verhaal. Onze missie is zoveel mogelijk mensen te vertellen: we kunnen echt andere keuzes maken. Voor de jaren tachtig hadden we een veel socialer land met kleinere verschillen tussen inkomens.”
De crisis noopt misschien wel tot verandering.
“Precies, want de crisis maakt dingen zichtbaar. Ik hoop dat die verandering doorklinkt in de verkiezingsprogramma’s, niet alleen op links, maar ook op rechts, en wij gaan er alles aan doen om politici te inspireren. Tot de verkiezingen willen wij campagne hiervoor voeren. Komende tijd gaan we zoveel mogelijk mensen vertellen dat het boek bestaat en met politici praten. Ik denk dat er geen partij is die hier niet achter kan staan.”
