Zoals elk jaar sprak de koning op de derde dinsdag van september ‘zijn’ Troonrede uit, de toespraak van het kabinet tot het volk waarin het zijn plannen voor komend jaar ontvouwt en wat morele bespiegelingen ten beste geeft. Zoals eerder bekend gemaakt, komt er een investeringsfonds. Daarvoor zal nog dit jaar ‘een breed opgezette groeiagenda’ wordt vastgesteld. Of de minima en de middeninkomens van de fonds zullen profiteren is zeer de vraag. Voor hen was het hoe dan ook geen juichende Prinsjesdag, ondanks mooie economische cijfers. De werkende middenklasse gaat er iets meer dan 2 procent op vooruit; uitkeringsgerechtigden nauwelijks. Daarop is één uitzondering: het koningshuis. De uitkeringen van Willem-Alexander, Maxima en prinses Beatrix stijgen komend jaar fors.
Na jaren van bezuinigingen, met vernietigende effecten op zorg, onderwijs en veiligheid, is er wel weer aandacht voor publieke voorzieningen. In de Troonrede heet dat ‘over de volle breedte werk in uitvoering’. Er gaat extra geld naar medewerkers in verpleeghuizen, naar leger en politie en er wordt toch ook geïnvesteerd in wegen en spoor. Ook voor nieuwbouw wordt extra geld uitgetrokken.
Juist aan de onderkant zijn de bezuinigingen van de afgelopen decennia hard aangekomen. Steeds meer mensen raken in de schulden en gemeenten klagen over enorme tekorten in bijvoorbeeld de jeugdzorg, waaronder ook op andere terreinen zoals armoedebestrijding moet worden bezorgd. In de Troonrede belooft het kabinet: ‘Samen met gemeenten en maatschappelijke organisaties is een groot offensief gestart om problematische schulden in gezinnen te voorkomen of terug te dringen. Er worden maatregelen genomen om ervoor te zorgen dat mensen met een beperking makkelijker aan het werk kunnen komen.’ Overigens is de werkloosheid ongekend laag: 3.4 procent.
‘Koopkracht gemiddeld wat gestegen en voor bijna helft bevolking gedaald: statistieken zijn mysteries’, schrijft NRC-columnist Maxim Februari in zijn alternatieve Troonrede. Ook premier Mark Rutte liet de koning in de echte Troonrede over statistieken zeggen: ‘Vaak voeren we discussies aan de hand van cijfers. Maar de levens van ruim 17 miljoen individuele Nederlanders passen niet in een mal. (…) Geen enkel leven voegt zich naar de mediaan van een statistisch model.’ Het kabinet lijkt zich bijvoorbaat te verontschuldigen voor het feit dat ook straks, ondanks alle mooie beloftes nog meer mensen moeite houden de eindjes aan elkaar te knopen.
En toch blijft Rutte-III het kabinet van de belofte. De Troontrede: ‘De vooruitzichten voor volgend jaar zijn nog altijd positief. Niet eerder hadden zoveel mensen betaald werk. De staatsschuld is onder controle en de lasten kunnen omlaag. Zowel de ramingen van de groei, als de koopkracht en het begrotingssaldo laten voor komend jaar plussen zien.’ Dat de koopkracht iets zal stijgen, was al uitgelekt. Vooral werkenden gaan erop vooruit, volgens de statistieken waarvan premier Rutte en Maxim Februari waarschuwen dat ze ‘niet alles zeggen’ tussen de 2 en 3 procent. Winstwaarschuwing: niet ziek worden, niet roken en geen gekke dingen zoals autorijden of vaak met het openbaar vervoer op pad.
Ook Caribisch Nederland mag profiteren. Met een slag om de arm, want het kabinet waarschuwt: ‘…de realiteit is ook dat Nederland de komende jaren in een fase van gematigder groei komt. Onze internationaal georiënteerde economie is kwetsbaar voor verstoringen op de wereldmarkt, vooral als gevolg van handelsconflicten. Bovendien werpt de dreigende brexit zijn schaduw vooruit. Daarmee geldt zowel voor de korte als de lange termijn een winstwaarschuwing (…).’
NRC Handelsblad meldde al ruim voor Prinsjesdag dat gepensioneerden en uitkeringsgerechtigden er sowieso veel minder op vooruit gaan dan werkenden. De krant baseerde zich op de Macro-Economische Verkenning van het Centraal Planbureau. Gepensioneerden komen zouden er in theorie gemiddeld 1,1 procent op vooruitgaan, werkenden 2,4 procent, zo blijkt nu ook uit de begroting. Zzp’ers gaan er minder op vooruit.
Uitkeringsgerechtigden gaan er in theorie ongeveer 1 procent in koopkracht op vooruit, belooft het kabinet. Die winst verdampt snel bij de geringste tegenvaller zoals hogere lokale lasten, duurdere boodschappen en hogere olieprijzen. Sommige uitkeringsgerechtigden gaan er iets meer op vooruit dan andere: de koning en zijn echtgenote gaan er 2,6 procent op vooruit en komen samen op een jaarinkomen van €1.326.000,-.
Enkele punten uit de Miljoenennota, de rijksbegroting voor 2020:
- De energierekening gaat iets omlaag; aardgas wordt weliswaar duurder maar de energiebelasting gaat naar beneden
- Ook de loonbelasting gaat iets omlaag, vooral in het voordeel van werkenden met een middeninkomen en in minder mate ook voor werkenden met een laag inkomen
- Zzp’er profiteren niet mee, de Zelfstandigenaftrek wordt de komende jaren afgebouwd tot maximaal €5.000,-
- De zorgpremie gaat omhoog – al gaan de zorgverzekeraars daar uiteindelijk over – maar het eigen risico blijft gelijk en mensen met een laag inkomen krijgen meer zorgtoeslag
- Stoppen met roken wordt volledig vanuit de zorgverzekering betaald, zonder gevolgen voor het eigen risico; roken wordt fors duurder
- Het kabinet trekt twee miljard uit voor indexatie van de lonen in de zorg, die zullen daardoor niet veel meer stijgen dan de inflatie
- Veel gezinnen met kinderen krijgen er straks aardig wat bij, dankzij extra geld voor het Kindgebonden Budget
- Aspiraties om in het onderwijs te gaan werken? Het kabinet trekt 21,2 miljoen euro uit voor het opleiden van zij-instromers
- De inkomensgrens voor een sociale huurwoning gaat voor een gezin naar €42.000,-; daar staat tegenover dat zogenaamde ‘scheefhuurders’ harder worden gestraft, zij gaan meer huur betalen voor hun sociale huurwoning. Er komt extra subsidie voor nieuwbouw (1 miljard) en de Verhuurdersheffing wordt verlaagd
- De financiering van de rechtshulp gaat op de schop; sociale advocaten vrezen voor hun toekomst en de bereikbaarheid van rechtshulp voor minima
