Chronisch zieken, mensen die minder uren kunnen werken of helemaal niet, horen niet in de bijstand, zegt Kitty Jong, vicevoorzitter van vakbond FNV. “Bied mensen met een beperking of chronische ziekte meer bestaanszekerheid en werk”, luidde de boodschap van het manifest van de Werkcoalitie dan ook afgelopen zomer aan minister Carola Schouten van Armoedebeleid en Participatie.
In de Werkcoalitie zitten behalve FNV, organisaties als IederIn en de Landelijke Cliëntenraad, die in de bres springen voor chronisch zieken en mensen met een beperking. Die komen sinds de invoering van de Participatiewet in 2015 vaak in de bijstand terecht. “Wij willen aandacht voor chronisch zieken in de bijstand die helemaal niet kúnnen werken, terwijl de bijstand bedoeld is als tijdelijk vangnet. Ondertussen vallen zij wel onder het glasharde regime van de Participatiewet.” Een chronisch zieke of iemand met een beperking kan niet gaan samenwonen zonder het risico te lopen de uitkering te verliezen. Ook mag deze geen vermogen hebben en kan dus niet sparen. En dat een leven lang.
“Die hele Participatiewet moet op de schop. Wij vragen ook voortdurend geld voor extra begeleiding van mensen die wel nog deels kunnen werken en dat meestal graag willen, via sociale ontwikkel-bedrijven, maar dat komt er ook niet.”
Het gaat zeker om een paar honderdduizend mensen, schat Jong. Precieze cijfers over hoeveel mensen in de bijstand arbeidsongeschikt zijn, zijn er niet, geeft ze aan. “Als jij voor minder dan 35 procent wordt afgekeurd, ben je vaak eigenlijk niet in staat om te werken, maar word je niet arbeidsongeschikt verklaard. Dan kom je eerst in de WW en vervolgens in de bijstand. In het laatste overleg met het ministerie heb ik het weer aan de orde gesteld: zeker chronisch zieken, mensen met een medische urenbeperking of die helemaal niet in staat zijn om te werken, horen niet in de bijstand thuis. Bijstand is schrijnend. Het gaat tegen allerlei mensenrechtenverdragen in en is wat mij betreft ook in strijd met onze grondwet. Het gaat in ieder geval in tegen het VN-verdrag Handicap. Want bijstand is te weinig om van te kunnen leven. En je wordt onvoldoende of niet naar werk begeleid, terwijl je wel recht op werk hebt.”
Dat moet veranderen vindt Jong en de simpele reden dat dat niet gebeurt, is volgens haar geld. “Er is destijds een miljard bezuinigd en het lijkt ook weer evenveel te kosten om al die mensen uit te zonderen van sancties en het regime van de Participatiewet. Want dat betekent dat de kostendelersnorm moet worden afgeschaft voor deze groep, dat ze niet meer aan de sollicitatieplicht hoeven te voldoen, weer mogen sparen, geen sancties meer krijgen.”
Cynisch
Het belangrijkste doel wat FNV betreft is een aparte regeling. “Want mensen die niet kunnen werken, of maar zeer beperkt, hebben gewoon recht op een leefbaar inkomen. Dat hebben ze nu niet.” De bijstand is sowieso te laag, zegt Jong. “Deze groep zou in ieder geval moeten worden uitgezonderd van het strenge regime. De bijstand is een streng vangnet waar een hoop straffen en kortingen worden gehanteerd die zijn bedoeld als stimulans om aan het werk te gaan. Dat is natuurlijk cynisch als je helemaal niet of maar beperkt aan het werk kunt. Dan zou je een goede regeling moeten hebben die jou met rust laat maar wel een leefbaar inkomen geeft.”
Recent werd nog een motie hiervoor in de Tweede Kamer afgewezen, vertelt ze. “Want het kost geld. Dan denk ik: waar zijn we mee bezig in Nederland? Dat we denken kosten te kunnen besparen door deze mensen in de ellende te laten zitten.”
Minister Schouten toont begrip voor de problemen, zegt Jong, maar is gebonden aan het kabinetsbeleid. “Straks hebben we weer een overleg, dan roepen wij dat het allemaal veel te lang duurt, en de minister zegt dat ze het begrijpt, maar dat er geen geld is. Het draait iedere keer om geld. Dus laten ze deze groep mensen met een beperking of chronische ziekte in de bijstand, in de shit zitten.”
Herverdeling
Onder de leus ‘Nederland verdient beter’ voert de vakbond campagne. “Laat minder geld naar de aandeelhouders gaan en meer naar de mensen, dat is de strijd die wij voeren. Waarom kunnen we niet meer belasting weghalen bij vermogende inwoners en het bedrijfsleven? Dit is ook een herverdelingsvraagstuk waarbij doelbewust een keuze wordt gemaakt die niet in het belang is van deze mensen en wel in het belang van het bedrijfsleven. Er is destijds 1,7 miljard op deze groepen bezuinigd, dat moet gewoon ongedaan worden gemaakt. De Participatiewet heeft ons duidelijk niet gebracht wat iedereen ervan had gehoopt, we hadden er nooit aan moeten beginnen.”
Het kabinet moet het besluit daarom terugdraaien, vindt Jong. “We zijn het aan de mensen verplicht. Het kan niet zo zijn dat de overheid doelbewust een kwetsbare groep op de arbeidsmarkt en in de samenleving in de steek laat omdat ze er het geld niet voor over heeft.”
FNV onderzoekt nu met een groep hoogleraren of de bond de staat aansprakelijk kan stellen, aldus Jong. De bond blijft lobbyen voor mensen voor wie het vangnet van de bijstand helemaal niet tijdelijk is. Maar behalve bij links is er verder weinig steun te vinden, zegt ze, ook niet bij het CDA of de ChristenUnie. “Nieuwe partijen als Ja21 en BBB die in de voorspellingen groot gaan worden, die interesseert dit al helemaal niets.”
“Labbekakken in de bijstand moeten aan de slag”, liet VNO-voorzitter Hans de Boer zich in 2015 ontvallen, haalt ze aan: “Van dat frame van generaties VVD’ers hebben wij nu nog last. Het frame: het zijn niet onze mensen, het zijn luiwammesen, het zijn statushouders, wat doen ze eigenlijk zelf. Dat frame is heel succesvol geweest. Het is een groep die niet aaibaar is en als het niet ons soort mensen is dan lopen we daar niet zo hard voor. Daar word ik ontzettend boos van.”
