“De eerste associatie die wij met de ondergrond hebben, is meestal meestal niet zo positief: die van verschuilen en verstoppen. We gaan niet echt voor onze lol de bodem in!” Aan het woord is Thijs van Roon (29), curator van ARCAM, wat staat voor ARchitectuur Centrum AMsterdam. ARCAM is gevestigd in een futuristisch gebouw met veel glas, zoals je van een architectuurcentrum mag verwachten en de buren van ARCAM zijn wetenschapsmuseum NEMO, het Scheepvaartmuseum en – iets verder – de Centrale Bibliotheek van de OBA. “Het is onze missie de praktijk van architecten en ontwerpers aan de mensen te tonen. We zijn zowel een museum als een kennis- en cultuurcentrum en hebben elke vier of vijf maanden een nieuwe expositie.”
In ARCAM is tot begin februari volgend jaar de expositie Sub terra te zien, die de toeschouwer toont wat zowel nabij en vanzelfsprekend is als onzichtbaar en ongekend: het immense ondergrondse stelsel van leidingen, kabels, riolen, metrogangen infiltratiekratten, boomwortels, kelders en parkeergarages. “Een infiltratiekrat vangt onder de grond grote buien op. En wat mensen meestal niet weten is dat het wortelstelsel van een boom ondergronds even groot is als de boom bovengronds. In een stad heeft een boom ruimte nodig om tot volle wasdom te komen.”
Het Fijn Ding van Thijs van Roon is een maquette of schaalmodel dat een stuk straat uitbeeldt. Het is bedacht en gemaakt door Lucas Zoutendijk voor de Dutch Design Week 2018 en ziet er uit als het uitzicht van een poppenhuis. Maar het is meer dat dat: het is ook een gezelschapsspel dat bestuurders en burgers inzicht geeft in hoe ondergrondse infrastructuur werkt.
Thijs van Roon legt de regels uit: “Twee teams spelen tegen elkaar: Team Ondergrond en Team Bovengrond. Er is een chef klimaat en een chef budget en een spelleider. De bedoeling is de herinrichting van een bestaande straat, die we kunnen nabootsen met Google Maps: wil je meer of minder groen in de straat en wil je bijvoorbeeld vuilwater en regenwater ondergronds scheiden? Iedere actie waar je voor kiest kost budgetpunten, maar kan klimaatpunten opleveren. Maar je kunt niet alles tegelijk doen, want daarvoor is onder de grond geen ruimte. Je moet dus voortdurend keuzes maken, en uiteindelijk kom je er alleen samen uit.”
De fraaie maquette zet bestuurders en burgers aan het denken. “Het is nu zo dat in Nederland onder de grond veertig procent wordt gebruikt voor honderd procent van alle mogelijke oplossingen, want alleen de veertig procent openbare grond mag worden gebruikt voor infrastructuur. In de zestig procent private grond van bewoners worden geen kabels en leidingen geplaatst vanwege eigendomsrechten. Voor de toekomst moeten wij daarover nadenken. Als je mensen verleidt om kabels en leidingen in hun achtertuin te leggen, kun je de overlast van opengebroken straten voorkomen.”
Thijs laat zien hoe je de denkbeeldige straat van Zoutendijk met behulp van magneetjes voorziet van een bankje, een ondergrondse vuilcontainer, een trafokastje en een boom met – inderdaad! – gigantische wortels. “Wat ik zo mooi aan dit Fijn Ding vind, is dat het een esthetisch versimpeling is van iets wat ingewikkeld is. Dat spreekt mij enorm aan. En op deze sticker staat niet voor niets fragiel in plaats van niet aanraken. Er mag mee worden gespeeld. Door dit spel krijgen mensen inzicht in wat ik als tentoonstellingsmaker wil vertellen. De informatie op de infographics hierachter ga je pas lezen als je door dit spel ervaart wat er onder de grond allemaal gebeurt.”
Sub terra (t/m 6 februari 2022) * Arcam, Prins Hendrikkade 600 * Open: dinsdag – zondag 13:00 – 17:00 * Toegang: gratis.
Heb je een Fijn Ding in 020 en wil je daarover vertellen? Mail naar service@mugweb.nl.
