‘De klimaatcrisis? Ik heb wel andere dingen aan mijn hoofd’, denk je misschien. Bovendien: minder energie gebruiken, de armere Amsterdammer doet niet anders. Minder vlees eten, minder vliegen. Grapje zeker! Eigenlijk zijn arme huishoudens de voortrekkers van klimaatneutraal leven. Zij doen immers al jaren wat de rijkere mens in het komende decennium nog moet leren: zuinig zijn met energie, veel hergebruiken, geen auto, niet of nauwelijks vliegen en niet elke dag vlees op het menu. Toch raakt de klimaatcrisis ook de minima. Sterker nog als we niets doen, komen de gevolgen vooral op het bordje van de arme Amsterdammer. Hoog tijd dus om je er wel in te verdiepen.
Klimaatcrisis?
Broeikasgassen (co2 maar ook bijvoorbeeld methaan) zijn niet alleen maar slecht, ze zijn nodig om de warmte van de zon vast te houden. Zonder broeikasgassen zou het veel te koud worden om te leven. Door industrie, verkeer en veeteelt komt er echter zo’n hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer dat er nu teveel warmte wordt vastgehouden. Daardoor warmt de aarde op en wordt het op steeds grotere delen van onze planeet te heet. Op die plekken komt de voedsel- en watervoorziening in gevaar en valt, zeker op termijn, steeds minder te leven. Volgens het Rode Kruis zijn er op dit moment al meer klimaatvluchtelingen dan oorlogsvluchtelingen.
Bij ons leidt dit volgens het KNMI tot hetere en droge zomers, natte winters en extremer weer. Door de opwarming smelt het poolijs waardoor de zeespiegel stijgt. Die zeespiegelstijging bedreigt nu al eilanden in de Stille Oceaan en zal op termijn ook voor Nederland gevaarlijk worden. Hoe snel de aarde opwarmt, daarover zijn onderzoekers het niet eens. Maar eigenlijk blijken de cijfers elk jaar nog iets alarmerender.
Klimaatakkoord & energietransitie
Regering, organisaties, lagere overheden en bedrijven sloten afgelopen zomer het Klimaatakkoord. Daarin staat dat Nederland over tien jaar 70 procent van zijn elektriciteit moet halen uit hernieuwbare bronnen als wind- en zonne-energie. Op dit moment is dat 6 procent, bijna het laagste aandeel in heel Europa. Er moet dus nog heel wat gebeuren.
Verkeer, landbouw en veeteelt moeten over dertig dertig jaar uitstootvrij zijn. Dan moeten ook zeven miljoen woningen van het aardgas af zijn. Dat heet de energietransitie: de overgang van olie en gas naar energie uit bronnen die niet opraken en de boel minder vervuilen. ‘Van het gas af’ is ook wenselijk vanwege het sluiten van de Groningse aardgasvelden, om nog meer aardbevingen te voorkomen.
Hoe dat allemaal precies moet, is nog onduidelijk. Er zijn tal van obstakels. Zo raakt het stroomnet nu al overbelast als er op zonnige dagen veel zonne-energie wordt opgewekt. Er wordt gewerkt aan manieren om energie op te slaan.
Koploper
Amsterdam wil koploper worden. Wethouder Marieke van Doorninck (Duurzamheid, GroenLinks) presenteerde nog voor de ondertekening van het nationale Klimaatakkoord haar eigen klimaatakkoord. Zo moet de co2-uitstoot flink omlaag, met alle gevolgen voor het verkeer. Er komt een klimaatfonds en de stad wil tien jaar eerder aardgasvrij zijn dan de rest van het land.
De Van der Pekbuurt in Noord was afgelopen jaar een landelijke proeftuin. Daar moesten de gasleidingen toch nodig vervangen worden. Dus zijn nu rond het Gentiaanplein 38 van de 270 woningen aangesloten op het warmtenet.
De wijken die vanaf volgend jaar geleidelijk van het gas af gaan zijn alle buurten die gerenoveerd worden, zoals de Banne, Slotermeer en Molenwijk. Als je in die buurten woont, kun je dus beter geen prijzig nieuw gasfornuis meer kopen als je oude kapot is.
Klimaatrechtvaardig?
Op dit moment besteedt de 3 procent armste Nederlanders meer dan 10 procent van zijn inkomen aan energie. Dat komt vooral omdat minima vaak in slecht geïsoleerde huizen wonen. Als we niets doen betaalt de armste 10 procent in 2050 maar liefst 17 procent van zijn inkomen aan energie, becijfert onderzoeksbureau CE Delft. De Sociale Alliantie wil daar iets aan doen. De alliantie (voluit: Alliantie voor Sociale Rechtvaardigheid) is een initiatief van de vakbeweging, kerken, humanisten en uitkeringsgerechtigden. Zij pleit voor inkomensondersteuning voor mensen met weinig geld.
Bovendien vindt de alliantie dat alleen groene initiatieven ondersteund moeten worden waar ‘het belang van allen’ voorop staat. Gratis laad- en parkeerplaatsen voor peperdure elektrische grachtengordelauto’s zijn dan niet het eerste waar je gemeenschapsgeld aan zou moeten besteden. En, zo vraagt de alliantie zich af, waarom zijn klimaatsubsidies niet inkomensafhankelijk. Waarom een zonnepaneel subsidiëren op een huis van een miljoen terwijl je dat paneel ook op een sociale huurwoning kunt leggen?
De huidige vergroening dreigt volgens onderzoeker Shivant Jhagroe van de Technische Universiteit Eindhoven wereldwijd te leiden tot een nog ongelijkere verdeling van schone en leefbare ruimte. De transitie aan de vrije markt overlaten vergroot de ongelijkheid. Hoewel Amsterdam dat gevaar onderkent, zijn er nog geen maatregelen om dit tegen te gaan.
De ambities van het stadsbestuur hebben nog een risico. Snel is niet altijd beter. Snel betekent vaak dat projectontwikkelaars de agenda gaan bepalen en niet de burgers. De Sociale Alliantie waarschuwt: ‘Let op de effecten die energietransitie heeft op de lokale werkgelegenheid. Ga niet klakkeloos mee met private investeerders.’
Alle reden dus om kritisch naar het klimaatbeleid van de gemeente te kijken. Maar als je gaat mokken dat er helemaal geen klimaatcrisis is, in een hoekje kruipt, mis je de kans om invloed uit te oefenen. Dan maak je de kans groter dat jij de rekening betaalt. Want dat de overheid zelf nog niet precies weet hoe het precies moet, geeft burgers de kans om mee te praten en invloed uit te oefenen. Dat wil het stadsbestuur ook graag.
En ten slotte kun je als ervaringsdeskundige op het gebied van zuinig leven misschien eens een suggestie doen aan een rijkere buurtgenoot. Over hoe jij dat al jaren doet, klimaatneutraal leven.
Tips
- Dingen als de thermostaat ‘s nachts lager zetten doe je wellicht al. Maar er zijn vast oplossingen die je nog niet kent. Raamfolie van een paar euro waarmee je ramen van enkel glas net zo besparend maakt als dubbelglas bijvoorbeeld.
- Minder vlees eten: De veestapel en al dat over de wereld sjouwen van vee en vlees zorgen voor veel broeikasgassen. Onze (groot)ouders aten ook maar twee keer per week vlees en werden daar niet ongezonder van – wel minder dik.
- Maak je energie groen. Bijvoorbeeld door energie af te nemen van een lokale energiecoöperatie. Dat zijn groepen burgers die bijvoorbeeld zonder winstoogmerk daken zoeken om zonnepanelen te plaatsen.
- Doe iets met groen in je buurt. Haal (een deel van) de tegels uit je (gemeenschappelijke) tuin, leg een geveltuin aan, doe mee in een buurttuin. Het helpt allemaal om de temperatuur in de stad omlaag te brengen.
- Sluit je aan en laat je horen. Ga naar die bijeenkomst over het gasvrij maken van je buurt of demonstreer vreedzaam mee met Extinction Rebellion.
Woonachtig in regio Amsterdam, Leiden, Zaandam? Dan kun je een gratis energiecoach langs laten komen: wooninfo.nl/nieuws/
Je aansluiten bij een lokale energiecoöperatie?
hieropgewekt.nl/initiatieven/
